Voor de meesten van ons is het hele leven gebaseerd op inspanning, op de een of andere vorm van willen. We kunnen ons geen actie voorstellen zonder dat. Ons sociale, economische en zogeheten spirituele leven is een aaneenrijging van inspanningen die steevast culmineren in een zeker resultaat. Wij weten niet beter of in ons leven is inspanning essentieel en dus proberen we niet uit te zoeken of het mogelijk is om anders te leven, te leven zonder dit voortdurende gevecht. Waarom spannen we ons in? Is dat niet, simpel gezegd, om een resultaat te bereiken, iets te worden, een doel te halen? Als we ons niet inspannen, komen we niet vooruit, vallen we misschien wel stil. We hebben een doel voor ogen en daar willen we heen; dit constante streven is onderdeel van ons leven geworden. Als we iets aan onszelf willen veranderen, het roer om willen gooien, doen we er alles aan om oude gewoonten te laten varen, de gebruikelijke invloeden van buitenaf te weren enzovoort. Dus we zijn het gewend om al die moeite te doen om iets te vinden of te bereiken, om te leven.

Welnu, is al die inspanning niet de activiteit van het zelf, een egocentrische activiteit? Als wij een inspanning doen vanuit het centrum van het zelf, het “ik” dan moet dit wel tot meer conflict, meer verwarring, meer ellende leiden. En toch blijven we ermee doorgaan; maar weinigen van ons beseffen dat die egocentrische activiteit van inspanning geen enkel probleem oplost. Integendeel, onze verwarring, ellende en verdriet worden er juist erger op.
Of misschien hebben we het wel door, maar blijven we toch hopen dat we deze egocentrische activiteit van inspanning, de actie van de wil, op de een of andere manier kunnen doorbreken.

Is het mogelijk iets te begrijpen zonder inspanning ~ dat is ons probleem. Is het mogelijk om te zien wat waar en werkelijk is, zonder dat de actie van de wil eraan te pas komt, die in wezen gebaseerd is op het “ik’?  En lopen we niet het gevaar dat wanneer we ons niet inspannen wij achteruitgaan, in slaap sukkelen, stilvallen? Experimenteer daarmee voor jezelf terwijl ik praat en kijk dan hoever je komt met deze vraag. Want voor mijn gevoel zal dat wat geluk, kalmte en stilte van de geest brengt, niet komen door welke inspanning dan ook. Een waarheid kun je niet waarnemen door te willen, door een actie van de wil. En als je je er heel voorzichtig en toegewijd in verdiept, zul je misschien het antwoord vinden.

Hoe reageren we wanneer we een waarheid gepresenteerd krijgen? Neem bijvoorbeeld het probleem angst. We beseffen dat onze activiteit, ons wezen en ons hele bestaan ingrijpend zouden veranderen als we totaal geen angst kenden. Misschien zien we dat, zien we daar de waarheid van; en zijn we zodoende vrij van angst. Maar wat gebeurt er doorgaans wanneer we met een feit, een waarheid worden geconfronteerd, wat is dan onze intuïtieve respons? Experimenteer alsjeblieft met wat ik hier zeg en hoor niet alleen toe.  Observeer je eigen reacties en ga na wat er gebeurt, bijvoorbeeld als je te horen krijgt dat “elke afhankelijkheid in een relatie ondermijnend werkt”. Hoe reageer je op zo’n uitspraak?  Zie je de waarheid ervan, ben je je er bewust van en stopt daarmee de afhankelijkheid? Of heb je er een idee over? Ervaar je de waarheid van deze uitspraak of vorm je je er een idee over?

Als we inzicht hebben in dit proces van ideevorming, is er kans dat we het hele proces van inspanning begrijpen. Omdat zodra wij eenmaal het idee hebben gevormd, er inspanning volgt. En daarmee de vraag: wat ga ik doen, hoe ga ik handelen? Oftewel, ik zie dat wanneer ik psychisch afhankelijk ben van een ander dit een vorm van zelfvervulling is. Het is geen liefde; eronder schuilgaand zijn er conflict, angst, jaloezie, het verlangen om mij via een ander waar te maken enzovoort – en die tasten alles aan. En toch gaan wij blind door met ideeën vormen, hè? We ervaren het feit, de waarheid ervan niet rechtstreeks, maar kijken ernaar en vormen ons dan een idee over hoe we van onze afhankelijkheid af komen. We zien waar psychische afhankelijkheid toe leidt, maar gaan het rechtstreeks ervaren van de waarheid uit de weg – wat ons spontaan van die afhankelijkheid zou bevrijden. En als het idee eenmaal is gevormd, gaan we verder en zetten we dat om in actie. Daarna proberen we de kloof tussen idee en actie te dichten- waar inspanning aan te pas komt. Is het mogelijk naar de waarheid te kijken zonder een idee te vormen? Meestal vormen we bijna instinctief ideeën, bijvoorbeeld wanneer we worden geconfronteerd met iets waars. En ik denk dat als we nu maar kunnen begrijpen waarom dit zo instinctief, bijna onbewust gebeurt, we misschien gaan zien of het mogelijk is om vrij te zijn van inspanning.

Waarom vormen wij ons eigenlijk ideeën over waarheid? Het is toch belangrijk om daar achter te komen, hè? Of we zien de waarheid naakt, zoals die is, of niet. Maar waarom maken we er ons een voorstelling van en hebben we een symbool, een woord, een beeld nodig – waardoor we het voor ons uit moeten schuiven en dan maar hopen dat er uiteindelijk wel resultaat komt? Dus kunnen wij, met enige schroom en behoedzaamheid, uitdiepen
waarom de geest het beeld, het idee creëert – dat ik zus of zo moet zijn, niet afhankelijk enzovoort? Wij weten heel goed dat wanneer we iets glashelder zien en rechtstreeks ervaren, wij er spontaan vrij van zijn. Die spontaniteit is vitaal, niet het beeld of symbool van de waarheid ~ waar alle systemen, filosofieën en uitgeholde organisaties op zijn gebouwd. En is het daarom niet belangrijk erachter te komen waarom de geest in plaats van het ding direct en eenvoudig te zien, en de waarheid daarvan rechtstreeks te ervaren, er een idee over vormt?

Ik weet niet of je hier weleens bij stil hebt gestaan. Misschien is het helemaal nieuw voor je. Probeer alsjeblieft niet alleen tegengas te geven. Zeg niet: “Wat gebeurt er als de geest geen ideeën vormt? Het is zijn functie om ideeën te vormen, te verwoorden, herinneringen op te halen, te herkennen, iets vooraf uit te denken.’ Dat weten we. Maar de geest is niet vrij; er is alleen vrijheid wanneer de geest in staat is om totaal, geheel en al, zonder barrière naar de waarheid te kijken. Dus onze vraag is waarom de geest zich in plaats van iets rechtstreeks te zien en te ervaren zich in al deze ideeën verliest? Dat is een van zijn gewoonten, nietwaar? We krijgen iets gepresenteerd en meteen steekt de oude gewoonte de kop op om er een idee, een theorie bij te halen. En de geest is verzot op ingesleten gewoonten, want zonder routine is die verloren. Zonder zijn goeie ouwe gewoontepatroon voelt de geest zich in verwarring, onzeker.

Dat is één aspect. Maar is de geest niet ook gebrand op resultaat? Want resultaat is bestendigheid en de geest heeft een hekel aan ongewisheid. Die zoekt altijd een vorm van veiligheid – door geloofsovertuigingen, kennis, ervaring. En wanneer die veiligheid wordt bedreigd, is er verstoring, extreme onrust. Vandaar dat de geest onzekerheid uit de weg gaat en veiligheid voor zichzelf zoekt door zich in te spannen en zo een resultaat te bereiken.
Ik hoop dat jullie werkelijk willen observeren hoe je eigen geest functioneert. Als je daar niet voor voelt, zul je niet ervaren, en zal je geest in het verbale blijven hangen. Maar – als ik zo vrij mag zijn dit te opperen – door te zien hoe je eigen geest functioneert en door te observeren hoe die denkt, wat zijn reactie is wanneer hij wordt geconfronteerd met een waarheid, begin je stapje voor stapje te ervaren waar ik het over heb. Dit zal een buitenge
wone ervaring zijn. En deze rechtstreekse benadering, deze directe ervaring van wat waarheid is, is doorslaggevend voor een scheppend leven.
Dus waarom vormt de geest ideeën in plaats van rechtstreeks te ervaren? Waarom komt de geest tussenbeide? Zoals we al zeiden, is dat de gewoonte. En ook wil de geest een resultaat bereiken. Wij willen allemaal een resultaat bereiken. Ook door naar mij te luisteren, hè? De geest is gespitst op een resultaat; die ziet dat afhankelijkheid fnuikend is en wil daar van af. Maar dat verlangen op zich creëert al een idee. De geest is niet vrij; echter het
verlangen naar vrijheid, creëert het idee van vrijheid als het doel waar de geest naartoe moet werken. En zo wordt de inspanning geboren. Die inspanning is egocentrisch en brengt geen vrijheid. In plaats van afhankelijk te zijn van een mens, word je afhankelijk van een idee of een beeld. Dus je inspanning zorgt er alleen maarvoor dat je je terugtrekt in je cocon en zij is daarom verre van bevrijdend.

Welnu, kan de geest die zich eenmaal bewust is van zijn eigen tredmolen vrij zijn van gewoonte – dus kan hij in plaats van het idee te hebben vrijheid te moeten bereiken als een uiteindelijk doel, zien dat hij een en al gewoonte is en dat rechtstreeks ervaren? En kan hij zien dat hij onafgebroken bezig is om onvergankelijkheid voor zichzelf, een beoogd doel, een God, een waarheid, een deugd, een zijnstoestand of wat dan ook na te jagen? En dat
hij zodoende deze actie van de wil teweegbrengt, met alle complicaties van dien? En dat ziende, is het dan mogelijk de waarheid van iets rechtstreeks te ervaren zonder alle dingen die samengaan met verwoording? Misschien ben je best in staat een feit objectief te zien, zonder met een idee, een symbool, een verlangen te komen. Maar subjectief zien, in ons binnenste, dat is iets van een geheel andere orde. Omdat we juist daar een resultaat willen. Juist daar schuilt het verlangen om iets te zijn, te presteren, te worden- en zo wordt alle inspanning geboren. Van moment tot moment zien wat waar is, zonder enige inspanning, door rechtstreekse ervaring, is voor mijn gevoel de enige manier om scheppend te leven. Omdat je uitsluitend in
momenten van volmaakte kalmte iets ontdekt – en niet wanneer je je inspant, of het nu gaat om een ontdekking onder de microscoop of in je binnenste. Uitsluitend wanneer de geest geen spoortje van onrust kent, niet aan gewoonten vastzit, niet probeert een resultaat te bereiken of probeert iets te zijn – dan, wanneer die geest door en door kalm is en roerloos, is er kans iets nieuws te ontdekken.

Dat is zonder twijfel vrijheid van het zelf, de verloochening van het “ik, – en niet de uiterlijke symbolen, of je al dan niet deze of die deugd bezit. Maar vrijheid wordt alleen geboren wanneer je je eigen processen begrijpt, zowel bewust als onbewust. Er is alleen vrijheid mogelijk wanneer we de verschillende processen van de geest diepgaand leren kennen. En aangezien de meesten van ons in gespannenheid leven en zich voortdurend inspannen, is het heel belangrijk om de complexiteit van inspanning te begrijpen. Probeer te zien dat inspanning geen deugd brengt, dat inspanning geen liefde is en evenmin de vrijheid bewerkstelligt die alleen waarheid kan geven – die een rechtstreekse ervaring is. Daartoe moet je inzicht hebben in je eigen geest – niet die van een ander of wat een ander erover zegt. ]e kunt er een hele bibliotheek op naslaan, maar dat zal helemaal geen zin hebben. Het gaat er immers om je eigen geest te observeren, daar langzaam maar zeker dieper in door te dringen en, al doende, rechtstreeks te ervaren. Omdat je daar de levende kwaliteit vindt, niet in de dingen van de geest.  als de geest zijn eigen processen wil leren kennen, moet die niet in zijn eigen gewoonten blijven hangen, maar zo nu en dan vrij zijn om te kijken. Probeer daarom dit hele proces van inspanning te begrijpen. Want inspanning leidt niet tot vrijheid, maar sluit jou meer en meer op in je cocon en maakt je zowel innerlijk als uiterlijk steeds destructiever in je relatie met één iemand of met meerdere personen.

Waarheid is een land zonder wegen, blz. 37, Londen, 23 april 1952